- Πλήρης τίτλος: Η Μικρασιατική Καταστροφή και η Άφιξη, Εγκατάσταση και Ενσωμάτωση των Προσφύγων στην Ελλάδα
- Ημερομηνίες: 10-11 Ιουνίου 2023, 11:00 πμ–3:00 μμ
- Τοποθεσία: ΚΕΣ, Ναύπλιο
- Διοργάνωση: ΚΕΣ
- Ανοικτό σε: Όλους/ες (μέχρι 18 θέσεις)
- Περίοδος αιτήσεων: 24 Απριλίου–21 Μαΐου 2023
- Ακαδημαϊκός συντονισμός: Εμμανουήλ Γ. Χαλκιαδάκης (Διδάκτωρ Ιστορίας, Μέλος Εργαστηριακού Διδακτικού Προσωπικού στο Πανεπιστήμιο Κρήτης (Π.Τ.Δ.Ε.), σύμβουλος-καθηγητής (Σ.Ε.Π.) στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο & Επιστημονικός Συνεργάτης Κ.Ε.Σ. στη Νεότερη Ελληνική Ιστορία 2020-2022)
- Συντονισμός δραστηριότητας: Ματίνα Γκόγκα (ΚΕΣ)
Σχετικά με το εργαστήριο
Περιγραφή
Στο πλαίσιο της ετήσιας σειράς εργαστηρίων 2022–2023, το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών Ελλάδος προσφέρει το εργαστήριο με θέμα: «Η Μικρασιατική Καταστροφή και η Άφιξη, Εγκατάσταση και Ενσωμάτωση των Προσφύγων στην Ελλάδα».
Η «Μικρασιατική Καταστροφή» αποτελεί έναν συναισθηματικά φορτισμένο ιστορικό όρο που έχει υιοθετηθεί από την ελληνική ιστοριογραφία, για να περιγράψει τη μεγαλύτερη τραγωδία στην ιστορία του Νεότερου Ελληνισμού. Αναφέρεται στον ξεριζωμό των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, μετά την ήττα του ελληνικού στρατού κατά τη μικρασιατική εκστρατεία (1922), και στα αποτελέσματά του.
Το Εργαστήριο εστιάζει σε όλες τις παραμέτρους τις Μικρασιατικής Καταστροφής και της μετακίνησης των προσφύγων στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, ο συντονιστής και οι συμμετέχοντες/ουσες θα εστιάσουν στα προσφυγικά ρεύματα της περιόδου 1914-1922, στην εσωτερική πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία πριν και κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας, στον ρόλο των Μεγάλων Δυνάμεων και στις διεθνείς εξελίξεις, στις ισορροπίες και στους ανταγωνισμούς, στα λάθη και στις παραλείψεις της ελληνικής πλευράς, στη «Μεγάλη Ιδέα», στην κατάρρευση του μετώπου του ελληνικού στρατού, στην έξοδο των ελληνικών πληθυσμών από τη Μικρά Ασία, και στην άφιξη, προσωρινή εγκατάσταση, αποκατάσταση και τελική ενσωμάτωση των προσφύγων στο ελληνικό κράτος. Τέλος, θα επισημανθεί η συμβολή των προσφύγων στην εξέλιξη της σύγχρονης Ελλάδας.
Στο πλαίσιο του εργαστηρίου θα πραγματοποιηθεί μια επιπλέον διάλεξη σχετική με τους πρόσφυγες του 1922 από τον ιστορικό Νίκο Ανδριώτη, ενώ η επίσκεψη των συμμετεχόντων στον προσφυγικό συνοικισμό «Νέο Βυζάντιο» του Ναυπλίου, καθώς και αναδίφηση σε μαρτυρίες προσφύγων και η διεπιστημονική προσέγγιση της γνώσης, θα εξασφαλίσουν μία, κατά το δυνατόν, βιωματική προσέγγιση της Ιστορίας.
Θεματικοί άξονες – δομή του εργαστηρίου
Η προσέγγιση του θέματος θα δομηθεί πάνω στους ακόλουθους θεματικούς άξονες:
Πρώτη μέρα
- Εισαγωγή: Η «Μικρασιατική Καταστροφή» ως ιστορικός όρος
- Η πολιτική, οικονομική και κοινωνική κατάσταση στην Ελλάδα και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία στις αρχές του 20ού αιώνα (Κίνημα των Νεοτούρκων, Κίνημα στο Γουδί, Βαλκανικοί Πόλεμοι, οι διωγμοί των ελληνικών πληθυσμών στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Εθνικός Διχασμός, Η Μεγάλη Ιδέα)
- Τα προσφυγικά ρεύματα από το 1914
- Η απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη (1919) – ιμπεριαλιστικός πόλεμος ή αναγκαία επέμβαση για την προστασία των ελληνικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας;
- Η Συνθήκη των Σεβρών (1920) – οι εκλογές του 1920 στην Ελλάδα – η επάνοδος βασιλιά Κωνσταντίνου
- Η εκστρατεία στην Άγκυρα – Η κατάρρευση του ελληνικού μετώπου
- Διωγμοί, Εκτελέσεις, Εκκαθαρίσεις και Γενοκτονία των χριστιανικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας – ο ρόλος του Γερμανού Λίμαν φον Σάντερς (Otto Viktor Karl Liman von Sanders) – η στάση των Μεγάλων Δυνάμεων
- Λάθη και παραλείψεις της ελληνικής πλευράς – παράγοντες που συντέλεσαν στη Μικρασιατική Καταστροφή – ο ρόλος του αμφιλεγόμενου ύπατου αρμοστή Αριστείδη Στεργιάδη
- Η έξοδος των Ελλήνων από τη Μικρά Ασία – Η Καταστροφή της Σμύρνης
- Ο ρόλος του Αμερικανού Έιζα Τζένιγκς (Asa Jennings) στη διάσωση χιλιάδων προσφύγων από τη Σμύρνη
- Διάλεξη του ιστορικού Νίκου Ανδριώτη: «Η άφιξη των προσφύγων στην Ελλάδα αμέσως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και η προσωρινή τους εγκατάσταση»
Δεύτερη μέρα
- Τόποι προέλευσης και τόποι εγκατάστασης των προσφύγων – η γεωγραφική διασπορά τους
- Η Σύμβαση της Λοζάνης (1923) και η ανταλλαγή των πληθυσμών
- Η αποκατάσταση των Προσφύγων - Η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων (Ε.Α.Π.) – Η Αγροτική και η Αστική Αποκατάσταση
- Οι σχέσεις προσφύγων και γηγενών - Η διαδικασία ενσωμάτωσης των προσφύγων στην ελληνική κοινωνία
- Διεπιστημονική Προσέγγιση της Μικρασιατικής Καταστροφής και του προσφυγικού ζητήματος που ανέκυψε: Μαρτυρίες Προσφύγων, Λογοτεχνία, Φωτογραφία, Τύπος της Εποχής, Τέχνη, Μνημεία
- «Ουδέν κακόν αμιγές καλού»: από την ενσωμάτωση στην κοινωνική άνοδο – η ενίσχυση της εθνικής ομοιογένειας του ελληνικού κράτους - ο ρόλος των προσφύγων στη δημιουργία της σύγχρονης Ελλάδας
- Επίσκεψη στον προσφυγικό συνοικισμό του Ναυπλίου «Νέο Βυζάντιο» - επιτόπια έρευνα και συμμετοχική παρατήρηση
- Συμπεράσματα - συζήτηση
Κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου, ο συντονιστής θα παρουσιάσει τις παραπάνω θεματικές και οι συμμετέχοντες/ουσες θα λαμβάνουν μέρος ενεργά στον διάλογο και σε μελέτη περιπτώσεων. Επιπλέον, τα άτομα που θα συμμετάσχουν θα λάβουν σχετικό υλικό το οποίο μπορούν προαιρετικά να μελετήσουν.
Στόχοι
Oι συμμετέχοντες/ουσες στο εργαστήριο αναμένεται να:
- Εξοικειωθούν με το ιστορικό πλαίσιο της Μικρασιατικής Καταστροφής και τις συνθήκες ζωής και εγκατάστασης των προσφύγων στο ελληνικό κράτος.
- Εξετάσουν τα αίτια και τις αφορμές της Μικρασιατικής Καταστροφής, τις παραλείψεις και τα λάθη των υπευθύνων, τον ρόλο των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής και τον μεταξύ τους ανταγωνισμό, τις συνθήκες μετακίνησης των προσφύγων στην Ελλάδα, τις δυσκολίες εγκατάστασης και ενσωμάτωσής τους.
- Αξιολογήσουν, κατά το δυνατόν, τα αποτελέσματα της Μικρασιατικής Καταστροφής αλλά και τον σημαντικό ρόλο των προσφύγων στη διαμόρφωση της σύγχρονης Ελλάδας.
- Αναστοχαστούν πάνω στις δυσκολίες της εγκατάστασης των προσφύγων, στις συνθήκες διαβίωσής τους και στη σχέση τους με τους γηγενείς.
- Διερευνήσουν όψεις της εγκατάστασης των προσφύγων σε πτυχές της καθημερινής ζωής.
- Να εντοπίσουν τις αναλογίες του προσφυγικού ζητήματος με ανάλογες περιπτώσεις σήμερα.
- Να αναλύσουν κριτικά κείμενα, φωτογραφίες, έργα τέχνης και άλλα ιστορικά ντοκουμέντα σχετικά με τη Μικρασιατική Καταστροφή και τους πρόσφυγες.
- Να γνωρίσουν δια ζώσης ένα παράδειγμα προσφυγικού συνοικισμού, τον συνοικισμό του Ναυπλίου «Νέο Βυζάντιο, όπως διασώζεται σήμερα.
Αιτήσεις και συμμετοχή
Η συμμετοχή στο εργαστήριο είναι δωρεάν, και δεν απαιτούνται προηγούμενες γνώσεις γύρω από τα αντικείμενα που θα συζητηθούν.
Η επιλογή των δεκαοκτώ (18) συμμετεχόντων/ουσών θα γίνει με βάση τη σειρά προτεραιότητας υποβολής της αίτησης (first-come-first-served). Σε περίπτωση που οι αιτήσεις υπερβούν τις δεκαοκτώ (18), κριτήριο επιλογής θα είναι η συμμετοχή για πρώτη φορά σε εργαστήριο του ΚΕΣ σε συνδυασμό με το χρόνο υποβολής της αίτησης.
Το ΚΕΣ θα χορηγήσει στους/στις συμμετέχοντες/συμμετέχουσες που θα παρακολουθήσουν όλες τις ενότητες ευχαριστήρια επιστολή που θα πιστοποιεί τη συμμετοχή τους στο εργαστήριο.
Όλοι/ες οι αιτούντες/ούσες θα ειδοποιηθούν από το ΚΕΣ μέχρι τις 22 Μαΐου 2023 με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για την εξέλιξη της αίτησής τους. Οι συμμετέχοντες/ουσες χρειάζεται να επιβεβαιώσουν τη συμμετοχή τους με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και θα ενημερωθούν και τηλεφωνικά για τη συμμετοχή τους και σχετικές φόρμες που θα χρειαστεί να υποβάλλουν. Για διευκρινίσεις σχετικά με το εργαστήριο και τη διαδικασία των αιτήσεων μπορείτε να απευθύνεστε καθημερινά (10:00 πμ–5:00 μμ) στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών, στο τηλέφωνο 27520 47040.
Το ΚΕΣ παρακολουθεί διαρκώς τις οδηγίες του Πανεπιστημίου Harvard και των Ελληνικών Αρχών, τηρώντας αυστηρά όλα τα ισχύοντα υγειονομικά πρωτόκολλα. Σε περίπτωση που οι σχετικοί κανονισμοί και οδηγίες διαφοροποιηθούν από τα ισχύοντα, το ΚΕΣ θα προσαρμοστεί άμεσα, ενημερώνοντας αναλόγως και τους συμμετέχοντες/ουσες του εργαστηρίου.